सिलिकॉन: इतिहास, रसायनशास्त्र आणि सुरक्षिततेसाठी संपूर्ण मार्गदर्शक

सिलिकॉन हे पॉलिमर असतात ज्यात कोणत्याही जडत्वाचा समावेश होतो, कृत्रिम सिलॉक्सेनच्या पुनरावृत्ती युनिट्सचे बनलेले संयुग, जे दोन सिलिकॉन अणू आणि एक ऑक्सिजन अणूंचा कार्यशील गट आहे जो वारंवार कार्बन आणि/किंवा हायड्रोजनसह एकत्रित केला जातो. ते सामान्यत: उष्णता-प्रतिरोधक आणि रबरासारखे असतात आणि सीलंटमध्ये वापरले जातात, चिकट, वंगण, औषध, स्वयंपाकाची भांडी आणि थर्मल आणि इलेक्ट्रिकल इन्सुलेशन.

या लेखात, आम्ही सिलिकॉनचे गुणधर्म आणि त्याची निर्मिती प्रक्रिया कव्हर करू.

सिलिकॉन बद्दल आपल्याला माहित असणे आवश्यक असलेली प्रत्येक गोष्ट

सिलिकॉन एक पॉलिमर सामग्री आहे जी सिलोक्सेन नावाच्या रेणूंनी बनलेली असते. ही एक अद्वितीय सामग्री आहे जी सिलिकॉन, वाळू आणि खडकांमध्ये आढळणारे नैसर्गिक घटक आणि ऑक्सिजन यांनी बनलेली आहे. जेव्हा हे दोन घटक एकत्र केले जातात, तेव्हा ते एक कंपाऊंड तयार करतात ज्यामध्ये पुनरावृत्ती होणाऱ्या मोनोमर्सच्या लांब साखळ्या असतात, जे अंतिम उत्पादन तयार करण्यासाठी एकत्र जोडलेले असतात.

सिलिकॉन कसे तयार केले जाते?

सिलिकॉन सामान्यत: सिलिकॉन कंपाऊंड तयार करण्यासाठी इतर संयुगांसह शुद्ध सिलिकॉन मिसळून तयार केले जाते. नंतर पुनरावृत्ती होणाऱ्या मोनोमर्सच्या लांब साखळ्यांनी बनलेले अंतिम उत्पादन तयार करण्यासाठी कंपाऊंडला वैज्ञानिक प्रक्रियांच्या मालिकेतून पार केले जाते. या साखळ्या एक पॉलिमर तयार करण्यासाठी एकत्र जोडल्या जातात ज्याला सामान्यतः सिलिकॉन म्हणून ओळखले जाते.

सिलिकॉनचे प्राथमिक उपयोग काय आहेत?

सिलिकॉन ही एक लोकप्रिय सामग्री आहे जी विविध उत्पादनांमध्ये वापरली जाते. सिलिकॉनच्या काही सामान्य वापरांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• सीलंट आणि अॅडेसिव्ह तयार करणे जे वेगवेगळ्या सामग्रीला एकत्र जोडण्यासाठी वापरले जाऊ शकतात.
• वंगण तयार करणे ज्याचा वापर हलत्या भागांमधील घर्षण कमी करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
• थर्मल आणि इलेक्ट्रिकल इन्सुलेशन तयार करणे जे संवेदनशील उपकरणांना उष्णता आणि विजेपासून वाचवण्यासाठी वापरले जाऊ शकते.
• स्वयंपाकाची भांडी आणि इतर स्वयंपाकघरातील उत्पादने तयार करणे जे बिनविषारी आणि उष्णता प्रतिरोधक आहेत.
• रुग्णांसाठी सुरक्षित आणि प्रभावी वैद्यकीय उपकरणे आणि रोपण तयार करणे.

सिलिकॉन आणि सिलिकॉनमध्ये काय फरक आहे?

सिलिकॉन ही एकच सामग्री आहे, तर सिलिकॉन हे सिलिकॉनचे बनलेले पदार्थ आहेत. सिलिकॉन सामान्यत: सिलिकॉनपेक्षा कठोर आणि अधिक टिकाऊ असतात आणि ते सामान्यतः उत्पादनांमध्ये वापरले जातात ज्यांना उच्च दर्जाची आणि कार्यक्षमतेची आवश्यकता असते.

सिलिकॉनची उत्क्रांती: क्रिस्टलीय सिलिकॉनपासून आधुनिक उत्पादनापर्यंत

1854 मध्ये, हेन्री सेंट-क्लेअर डेव्हिल यांनी स्फटिकासारखे सिलिकॉन मिळवले, जे साहित्य आणि संयुगेच्या जगात एक महत्त्वपूर्ण शोध होता. सिलिकॉन हे Si आणि अणुक्रमांक 14 चे चिन्ह असलेले एक रासायनिक घटक आहे. ते निळ्या-राखाडी धातूच्या चमकासह कठोर, ठिसूळ स्फटिकयुक्त घन आहे आणि ते टेट्राव्हॅलेंट मेटॅलॉइड आणि सेमीकंडक्टर आहे. सिलिकॉन हा वस्तुमानानुसार विश्वातील आठवा सर्वात सामान्य घटक आहे, परंतु तो निसर्गात त्याच्या शुद्ध स्वरूपात क्वचितच आढळतो.

सिलिकॉन्सचा जन्म: हाइडचे संशोधन आणि किपिंगचे नामकरण

1930 मध्ये, जेएफ हाइडने व्यावसायिक सिलिकॉन तयार करण्यासाठी पहिले संशोधन केले. नंतर, 1940 मध्ये, इंग्लिश रसायनशास्त्रज्ञ, फ्रेडरिक स्टॅनली किपिंग यांनी, हायडच्या संशोधनाचा वापर करून, सामग्रीला "सिलिकॉन्स" असे नाव दिले कारण ते "चिकट गोंधळ" होते. किपिंग हे सेंद्रिय रसायनशास्त्राच्या क्षेत्रातील अग्रगण्य होते आणि सिलिकॉनच्या रसायनशास्त्रावरील त्यांच्या कार्यासाठी ते प्रसिद्ध आहेत. सिलिकॉन्स हा सिलोक्सेनच्या पुनरावृत्ती करणाऱ्या युनिट्सचा बनलेला सिंथेटिक पॉलिमरचा एक समूह आहे, जो सिलिकॉन अणूंना जोडलेल्या सेंद्रिय गटांसह पर्यायी सिलिकॉन आणि ऑक्सिजन अणूंची साखळी आहे.

सिलिकॉन्सचे रसायनशास्त्र: संरचना आणि पॉलिमर चेन

सिलिकॉन हे मूलत: सिलोक्सेनच्या पुनरावृत्ती युनिटसह पॉलिमर असतात. सिलोक्सेन युनिटमध्ये दोन ऑक्सिजन अणूंना जोडलेले सिलिकॉन अणू असतात, जे यामधून सेंद्रिय गटांशी जोडलेले असतात. सेंद्रिय गट मिथाइल, इथाइल, फिनाइल किंवा इतर गट असू शकतात. सिलॉक्सेन युनिट्स एकत्र जोडून रेखीय साखळ्या किंवा ब्रंच्ड चेन बनवता येतात. त्रिमितीय नेटवर्क तयार करण्यासाठी साखळ्या देखील क्रॉस-लिंक केल्या जाऊ शकतात. परिणामी सामग्री विविध गुणधर्मांसह एक सिलिकॉन पॉलिमर आहे.

सिलिकॉनचे आधुनिक उत्पादन: कॉर्निंग, डाऊ आणि हायड्रोलिसिस

How to strip wire fast

Share

Watch on

सिलिकॉनच्या आधुनिक उत्पादनामध्ये विविध पद्धतींचा समावेश आहे, परंतु सर्वात सामान्य पद्धत सिलिकॉन संयुगेच्या हायड्रोलिसिसवर आधारित आहे. सिलिकॉन संयुगे जसे की सिलिकॉन टेट्राक्लोराईड (SiCl4) किंवा dimethyldichlorosilane (CH3)2SiCl2 सिलोक्सेन तयार करण्यासाठी पाण्याशी प्रतिक्रिया देतात. सिलोक्सेन नंतर सिलिकॉन पॉलिमर तयार करण्यासाठी पॉलिमराइज्ड केले जातात. HCl सारख्या ऍसिड किंवा NaOH सारख्या बेससह विविध उत्प्रेरकांचा वापर करून प्रक्रिया पार पाडली जाऊ शकते.

सिलिकॉनचे गुणधर्म: मजबूत, पाणी-प्रतिरोधक आणि इलेक्ट्रिकली इन्सुलेट

सिलिकॉन अणूंना जोडलेल्या सेंद्रिय गटांवर आणि पॉलिमर साखळ्यांच्या लांबीवर अवलंबून, सिलिकॉनमध्ये गुणधर्मांची विस्तृत श्रेणी असते. सिलिकॉनच्या काही गुणधर्मांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• मजबूत आणि टिकाऊ
• पाणी प्रतिरोधक
• विद्युत इन्सुलेट
• उच्च आणि कमी तापमानास प्रतिरोधक
• रासायनिक जड
• जैव संगत

सिलिकॉनचा वापर विस्तृत अनुप्रयोगांमध्ये केला जातो, यासह:

• सीलंट आणि चिकटवता
• स्नेहक आणि कोटिंग्ज
• वैद्यकीय उपकरणे आणि रोपण
• इलेक्ट्रिकल इन्सुलेशन आणि सर्किट बोर्ड
• ऑटोमोटिव्ह आणि एरोस्पेस घटक
• वैयक्तिक काळजी उत्पादने आणि सौंदर्यप्रसाधने

सिलिकॉन आणि इतर पॉलिमरमधील फरक

सिलिकॉन इतर पॉलिमरपेक्षा अनेक प्रकारे भिन्न आहेत:

• सिलिकॉनमधील पुनरावृत्ती एकक सिलोक्सेन आहे, तर इतर पॉलिमरमध्ये भिन्न पुनरावृत्ती युनिट्स आहेत.
• सिलोक्सेनमधील सिलिकॉन-ऑक्सिजन बाँड इतर पॉलिमरमधील कार्बन-कार्बन बाँडपेक्षा अधिक मजबूत आहे, जे सिलिकॉनला त्यांचे अद्वितीय गुणधर्म देते.
• इतर पॉलिमरच्या तुलनेत सिलिकॉन्स उच्च आणि कमी तापमानाला अधिक प्रतिरोधक असतात.
• सिलिकॉन हे इतर पॉलिमरपेक्षा जास्त पाणी-प्रतिरोधक असतात.

सिलिकॉन्सचे भविष्य: प्रगत संशोधन आणि नवीन उत्पादने

सिलिकॉनचा वापर सतत वाढत आहे आणि नवीन उत्पादने सतत विकसित होत आहेत. सिलिकॉनमधील प्रगत संशोधनाच्या काही क्षेत्रांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• सिलोक्सेनच्या पॉलिमरायझेशनसाठी नवीन उत्प्रेरकांचा विकास
• सिलिकॉनचे गुणधर्म सुधारण्यासाठी सिलिल एसीटेट्स आणि इतर संयुगे वापरणे
• नवीन प्रकारचे सिलिकॉन पॉलिमर तयार करण्यासाठी ऍसिड आणि बेस उत्प्रेरक प्रतिक्रियांचा वापर
• काच आणि इतर सामग्रीच्या निर्मितीमध्ये सिलिकॉन पॉलिमरचा वापर

"सिलिकॉन्स" हा शब्द सिलिकॉन-आधारित विविध प्रकारच्या सामग्रीचे वर्णन करण्यासाठी वापरला जाणारा एक सामान्य शब्द आहे आणि या सामग्रीचे गुणधर्म शोधले जातात आणि समजले जातात.

वाळूपासून सिलिकॉनपर्यंत: सिलिकॉन तयार करण्याची आकर्षक प्रक्रिया

सिलिकॉन एक पॉलिमर आहे जो मोठ्या प्रमाणावर विविध फॉर्म आणि उत्पादनांमध्ये वापरला जातो. सिलिकॉनचे इच्छित स्वरूप प्राप्त करण्याच्या प्रक्रियेमध्ये योग्य सामग्री आणि बिल्डिंग ब्लॉक्सची आवश्यकता असलेल्या चरणांची मालिका समाविष्ट असते. उत्पादन प्रक्रियेत सामील असलेले घटक आणि चरण येथे आहेत:

• सिलिकॉन: सिलिकॉनचा प्राथमिक बिल्डिंग ब्लॉक सिलिकॉन आहे, जो पृथ्वीवरील सर्वात सामान्य घटकांपैकी एक आहे. क्वार्ट्ज वाळू पीसून आणि त्यावर उष्णता लावून, 2000 अंश सेल्सिअस तापमानापर्यंत पोहोचून ते वेगळे केले जाते.

• मिथाइल क्लोराईड: सिलिकॉन मिथाइल क्लोराईडमध्ये मिसळले जाते, जे सामान्यतः क्लोरोमेथेन म्हणून ओळखले जाते. ही प्रतिक्रिया क्लोरोसिलेन तयार करते, जी सिलिकॉनच्या निर्मितीमध्ये मुख्य मध्यवर्ती आहे.

• गरम करणे: क्लोरोसिलेन नंतर डायमेथिल्डिक्लोरोसिलेन तयार करण्यासाठी गरम केले जाते, जे सिलिकॉनचे अग्रदूत आहे. या प्रक्रियेमध्ये मिश्रणावर उष्णता लागू करणे समाविष्ट आहे, जे प्रतिक्रिया सक्रिय करते आणि हायड्रोक्लोरिक ऍसिड काढून टाकते.

• पॉलिमर प्रक्रिया: डायमेथिल्डिक्लोरोसिलेन नंतर पॉलिमर तयार करण्यासाठी पाण्यात मिसळले जाते. या पॉलिमरवर सिलिकॉनचे विविध प्रकार, जसे की इलास्टोमर्स, जे सामान्यतः रबर उत्पादनांच्या निर्मितीमध्ये वापरले जातात, प्राप्त करण्यासाठी प्रक्रिया केली जाऊ शकते.

सिलिकॉनच्या उत्पादनात गुणवत्ता नियंत्रणाचे महत्त्व

अंतिम उत्पादन आवश्यक मानकांची पूर्तता करते हे सुनिश्चित करण्यासाठी सिलिकॉनच्या उत्पादनासाठी उच्च दर्जाचे गुणवत्ता नियंत्रण आवश्यक आहे. उत्पादकांनी हे सुनिश्चित करणे आवश्यक आहे की उत्पादन प्रक्रियेत योग्य घटक वापरले जातात आणि प्रक्रिया योग्य परिस्थितीत केली जाते. येथे काही घटक आहेत ज्यांचा उत्पादकांनी विचार करणे आवश्यक आहे:

• तापमान: उत्पादन प्रक्रियेसाठी उच्च तापमान आवश्यक आहे, जे अंतिम उत्पादनाच्या गुणवत्तेवर परिणाम करू शकते. सिलिकॉनचे कोणतेही नुकसान टाळण्यासाठी उत्पादकांनी तापमान काळजीपूर्वक नियंत्रित केले आहे याची खात्री करणे आवश्यक आहे.

• व्हॉल्यूम वेगळे करणे: उत्पादन प्रक्रियेमध्ये सिलिकॉनची योग्य मात्रा तयार होते याची खात्री करण्यासाठी प्रतिक्रियेचे प्रमाण वेगळे करणे समाविष्ट असते. यासाठी प्रतिक्रियेचे काळजीपूर्वक निरीक्षण आणि नियंत्रण आवश्यक आहे.

• क्रॉसलिंकिंग: सिलिकॉनच्या काही प्रकारांना इच्छित गुणधर्म प्राप्त करण्यासाठी क्रॉसलिंकिंगची आवश्यकता असते. यामध्ये एक मजबूत सामग्री तयार करण्यासाठी पॉलिमर साखळी एकत्र जोडणे समाविष्ट आहे.

बाजारात सिलिकॉनचे सामान्य प्रकार

सिलिकॉन सामान्यतः स्वयंपाकघरातील भांडीपासून ते वैद्यकीय उपकरणांपर्यंत विविध उत्पादनांमध्ये आढळते. बाजारात सिलिकॉनचे काही सामान्य प्रकार येथे आहेत:

• लो-डेन्सिटी सिलिकॉन: या प्रकारचा सिलिकॉन सामान्यतः सीलंट आणि चिकटवता तयार करण्यासाठी वापरला जातो.

• इलास्टोमर्स: हे सामान्यतः रबर उत्पादनांच्या निर्मितीमध्ये वापरले जातात, जसे की गॅस्केट आणि ओ-रिंग्स.

• उच्च-तापमान सिलिकॉन: या प्रकारच्या सिलिकॉनचा वापर अशा अनुप्रयोगांमध्ये केला जातो ज्यांना उच्च-तापमान प्रतिरोध आवश्यक असतो, जसे की एरोस्पेस उद्योगात.

सिलिकॉनचे रसायनशास्त्र: या बहुमुखी पदार्थाचे गुणधर्म आणि निर्मिती

सिलिकॉन ही सिंथेटिक सामग्री आहे जी सिलिकॉन, ऑक्सिजन, कार्बन आणि हायड्रोजन अणूंनी बनलेली असते. हा एक प्रकारचा पॉलिमर आहे, ज्याचा अर्थ असा आहे की तो रेणूंच्या लांब साखळ्यांनी बनलेला असतो जो पॉलिमरायझेशन नावाच्या प्रक्रियेद्वारे तयार होतो. सिलिकॉन हे सामान्यत: हायड्रोलिसिस नावाच्या पद्धतीद्वारे तयार केले जाते, ज्यामध्ये सिलोक्सेन तयार करण्यासाठी सिलिकॉन संयुगे पाण्याशी प्रतिक्रिया देतात.

सिलोक्सनेस आणि सिलिकॉन पॉलिमरचे रसायनशास्त्र

सिलोक्सेन हे सिलिकॉन पॉलिमरचे बिल्डिंग ब्लॉक्स आहेत. ते पाण्याबरोबर सिलिकॉन संयुगांच्या अभिक्रियेद्वारे तयार होतात, ज्यामुळे सिलिकॉन आणि ऑक्सिजन अणूंची एक साखळी तयार होते. विविध प्रकारचे सिलिकॉन पॉलिमर तयार करण्यासाठी मिथाइल किंवा फिनाइल गटांसारखे सेंद्रिय गट जोडून परिणामी सिलोक्सेन साखळी आणखी सुधारली जाऊ शकते.

सर्वात सामान्य सिलिकॉन पॉलिमरपैकी एक म्हणजे पॉलीडिमेथिलसिलॉक्सेन (पीडीएमएस), जो सिलोक्सेन साखळीमध्ये मिथाइल गट जोडून तयार होतो. पीडीएमएस हे निळ्या-राखाडी धातूच्या चमकासह कठोर, ठिसूळ स्फटिकयुक्त घन आहे आणि नियतकालिक सारणीतील गट 14 चा सदस्य आहे. हा एक प्रकारचा सिलिकॉन आहे जो सामान्यतः इलेक्ट्रॉनिक सर्किट्स आणि इतर उत्पादनांच्या निर्मितीमध्ये वापरला जातो ज्यासाठी मजबूत, पाणी-प्रतिरोधक सामग्री आवश्यक असते.

सिलिकॉनचे गुणधर्म आणि त्याचे सामान्य उपयोग

सिलिकॉनमध्ये अनेक अद्वितीय गुणधर्म आहेत ज्यामुळे ते विविध प्रकारच्या अनुप्रयोगांसाठी एक लोकप्रिय सामग्री बनते. सिलिकॉनच्या काही प्रमुख गुणधर्मांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• उच्च थर्मल स्थिरता
• पाणी प्रतिरोधक
• कमी विषारीपणा
• चांगले इलेक्ट्रिकल इन्सुलेशन गुणधर्म
• उच्च वायू पारगम्यता

हे गुणधर्म सिलिकॉनला विविध प्रकारच्या उत्पादनांसाठी लोकप्रिय सामग्री बनवतात, यासह:

• वैद्यकीय उपकरणे
• ऑटोमोटिव्ह भाग
• इलेक्ट्रॉनिक घटक
• सीलंट आणि चिकटवता
• वैयक्तिक काळजी उत्पादने

सिलिकॉन उत्पादन आणि विकासाचे भविष्य

सिलिकॉन उत्पादन आणि विकास हे रसायनशास्त्रज्ञ आणि साहित्य शास्त्रज्ञांसाठी संशोधनाचे सक्रिय क्षेत्र आहे. पॉलिमरायझेशन प्रक्रियेत केटोन आणि सिलिल एसीटेट्सच्या वापरासह सिलिकॉन पॉलिमर तयार करण्यासाठी नवीन पद्धती प्रस्तावित आणि तपासल्या जात आहेत. नवीन सिलिकॉन पॉलिमर विकसित होत असल्याने, त्यांना विविध प्रकारच्या उद्योग आणि उत्पादनांमध्ये नवीन अनुप्रयोग सापडण्याची शक्यता आहे.

सिलिकॉनचे बहुमुखी अनुप्रयोग

सिलिकॉन हा बांधकाम आणि औद्योगिक क्षेत्रात वापरल्या जाणार्‍या विविध उत्पादनांमध्ये आणि साहित्याचा एक आवश्यक घटक आहे. उच्च आणि निम्न तापमानाला तोंड देण्याची, रसायने आणि तेलांना प्रतिकार करण्याची आणि अत्यंत परिस्थितीत स्थिर राहण्याची त्याची क्षमता यासह विविध अनुप्रयोगांसाठी उत्कृष्ट सामग्री बनवते:

• कोटिंग्ज आणि चिकटवता
• इन्सुलेटर आणि फिलर (योग्य कसे वापरायचे ते येथे आहे)
• ऑटोमोटिव्ह इंजिन वंगण आणि गीअर्स
• विशेष तेल आणि परिष्करण उत्पादने
• ग्लेझिंग आणि परिष्करण साहित्य

इलेक्ट्रॉनिक्स आणि एरोस्पेस इंडस्ट्रीज

सिलिकॉनचा वापर सामान्यतः इलेक्ट्रॉनिक्स आणि एरोस्पेस उद्योगांमध्ये त्यांच्या अद्वितीय गुणधर्मांमुळे केला जातो, यासह:

• उच्च तापमान आणि रसायनांना प्रभावी इन्सुलेशन आणि प्रतिकार
• अंतर भरण्याची आणि नाजूक घटकांसाठी उशी प्रदान करण्याची क्षमता
• अत्यंत वातावरणात स्थिर आणि दीर्घकाळ टिकणारी कामगिरी

वैद्यकीय आणि सौंदर्यप्रसाधने अनुप्रयोग

सिलिकॉन जेल वैद्यकीय आणि कॉस्मेटिक उत्पादनांमध्ये एक महत्त्वाचा घटक आहे कारण त्याच्या उच्च बायोकॉम्पॅटिबिलिटी आणि मानवी ऊतकांच्या गुणधर्मांची नक्कल करण्याची क्षमता आहे. काही विशिष्ट उपयोगांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• ब्रेस्ट इम्प्लांट, टेस्टिकल इम्प्लांट आणि पेक्टोरल इम्प्लांट
• पट्ट्या व ड्रेसिंग्ज
• कॉन्टॅक्ट लेन्स
• डाग उपचार आणि जखमेच्या काळजी उत्पादने

विशेष अनुप्रयोग

सिलिकॉनचा वापर विविध विशेष अनुप्रयोगांमध्ये देखील केला जातो, यासह:

• रबर आणि राळ उत्पादन
• मायक्रोफ्लुइडिक्स आणि इतर उच्च-परिशुद्धता घटक
• तेल आणि वायू उद्योग उत्पादने
• प्रभावी आणि दीर्घकाळ टिकणारे चिकट

सिलिकॉन ऍप्लिकेशन्सचे भविष्य

जसजसे तंत्रज्ञान आणि प्रक्रिया तंत्र पुढे जात आहे, सिलिकॉन अनुप्रयोगांची श्रेणी केवळ वाढतच राहील. नवीन साहित्य आणि संयुगे विकसित करण्यापासून ते विशिष्ट भाग आणि संरचना तयार करण्यापर्यंत, सिलिकॉन विविध प्रकारच्या उत्पादनांमध्ये आणि उद्योगांमध्ये एक आवश्यक घटक राहील.

सिलिकॉन ही सुरक्षित आणि पर्यावरणास अनुकूल निवड का आहे

सिलिकॉन त्याच्या सुरक्षा वैशिष्ट्यांमुळे अनेक उत्पादनांसाठी लोकप्रिय पर्याय आहे. येथे काही कारणे आहेत:

• Phthalates नाहीत: Phthalates ही रसायने आहेत जी सामान्यतः प्लास्टिकमध्ये आढळतात आणि मानवी आरोग्यासाठी हानिकारक असू शकतात. सिलिकॉनमध्ये phthalates नसल्यामुळे ते प्लास्टिकला एक सुरक्षित पर्याय बनवते.
• बीपीए नाही: बिस्फेनॉल ए (बीपीए) हे प्लास्टिकमध्ये आढळणारे आणखी एक रसायन आहे ज्याचा आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. सिलिकॉन बीपीएपासून मुक्त आहे, जे अन्न साठवण आणि स्वयंपाकासाठी एक आरोग्यदायी पर्याय बनवते.
• हेल्थ कॅनडा मंजूर: हेल्थ कॅनडाने अन्न शिजवण्यासाठी आणि साठवण्यासाठी अन्न-दर्जाचे सिलिकॉन सुरक्षित मानले आहे. ते अन्न किंवा पेयांवर प्रतिक्रिया देत नाही, ज्यामुळे ते स्वयंपाकघरातील वापरासाठी सुरक्षित पर्याय बनते.

पर्यावरणीय विचार

सिलिकॉन हे केवळ मानवांसाठीच सुरक्षित नाही तर ते पर्यावरणास अनुकूल पर्याय देखील आहे. येथे का आहे:

• टिकाऊ: सिलिकॉन ही एक टिकाऊ सामग्री आहे जी वर्षानुवर्षे टिकते, वारंवार बदलण्याची आणि कचरा करण्याची गरज कमी करते.
• पुनर्वापर करण्यायोग्य: सिलिकॉनचा पुनर्वापर केला जाऊ शकतो, ज्यामुळे पर्यावरणावरील त्याचा प्रभाव कमी होतो.
• कमी विषारीपणा: सिलिकॉन ही कमी-विषारी सामग्री आहे, याचा अर्थ ते उत्पादन किंवा विल्हेवाट लावताना वातावरणात हानिकारक रसायने सोडत नाही.

सिलिकॉन वि प्लॅस्टिक: चांगला पर्याय कोणता आहे?

सिलिकॉन आणि प्लास्टिक हे दोन प्रकारचे साहित्य आहेत जे सामान्यतः विविध उद्योगांमध्ये वापरले जातात. प्लॅस्टिक ही एक पारंपारिक सामग्री आहे जी अनेक दशकांपासून वापरली जात आहे, तर सिलिकॉन हे तुलनेने नवीन कंपाऊंड आहे ज्याने अलिकडच्या वर्षांत लोकप्रियता मिळवली आहे. दोन्ही सामग्रीचे स्वतःचे अद्वितीय गुणधर्म आणि उपयोग आहेत, परंतु त्यांच्यामध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत.

गुणधर्मांमधील फरक

सिलिकॉन आणि प्लॅस्टिकमधील मुख्य फरक म्हणजे ते कसे तयार केले जातात. सिलिकॉन हे सिलिकॉन या नैसर्गिकरित्या आढळणाऱ्या स्थिर घटकापासून तयार केले जाते, तर प्लास्टिक कृत्रिम संयुगांपासून बनवले जाते. याचा अर्थ असा की सिलिकॉनमध्ये काही गुणधर्म आहेत जे प्लास्टिकमध्ये नसतात, जसे की अधिक टिकाऊ आणि उष्णता-प्रतिरोधक. सिलिकॉन प्लॅस्टिकपेक्षा जास्त तापमान सहन करू शकतो, ज्यामुळे ते स्वयंपाक आणि बेकिंग उपकरणांमध्ये वापरण्यासाठी आदर्श बनते.

आकार आणि मोल्डेबिलिटी मध्ये समानता आणि फरक

सिलिकॉन प्लॅस्टिकपेक्षा जास्त टिकाऊ असले तरी ते लवचिक नाही. ते प्लास्टिकच्या डब्याप्रमाणे वेगवेगळ्या आकारात बनवता येत नाही. तथापि, सिलिकॉन विविध आकारांमध्ये तयार केले जाऊ शकते, ज्यामुळे ते भांडी आणि स्वयंपाकघरातील उपकरणांसाठी एक लोकप्रिय पर्याय बनते. प्लॅस्टिकचा वापर सामान्यतः भांडी आणि स्वयंपाकघरातील उपकरणांसाठी देखील केला जातो, परंतु ते सिलिकॉनसारखे टिकाऊ नाही.

सुरक्षा आणि विद्युत गुणधर्म

सिलिकॉन त्याच्या सुरक्षा आणि विद्युत गुणधर्मांसाठी देखील ओळखले जाते. ही एक गैर-विषारी सामग्री आहे जी गरम केल्यावर हानिकारक रसायने सोडत नाही, जे स्वयंपाक आणि बेकिंगमध्ये वापरण्यासाठी सुरक्षित करते. हे एक चांगले इलेक्ट्रिकल इन्सुलेटर देखील आहे, जे इलेक्ट्रिकल उपकरणांमध्ये वापरण्यासाठी आदर्श बनवते. दुसरीकडे, प्लास्टिक गरम केल्यावर हानिकारक रसायने सोडू शकते, ज्यामुळे ते स्वयंपाक आणि बेकिंगसाठी कमी सुरक्षित पर्याय बनते.

साफसफाई आणि देखभाल

जेव्हा साफसफाई आणि देखभालीचा प्रश्न येतो, तेव्हा सिलिकॉन आणि प्लास्टिकमध्ये काही समानता आणि फरक आहेत. दोन्ही सामग्री डिशवॉशरमध्ये साफ केली जाऊ शकते, परंतु सिलिकॉन अधिक टिकाऊ आहे आणि उच्च तापमानाचा सामना करू शकतो. प्लॅस्टिक उच्च तापमानात वितळू शकते आणि ते सिलिकॉनपेक्षा कमी टिकाऊ बनते.

निष्कर्ष

तर, सिलिकॉन ही सिलिकॉन आणि ऑक्सिजनपासून बनलेली सामग्री आहे आणि ती बर्‍याच गोष्टींसाठी वापरली जाते. 

आता ते इतके लोकप्रिय का आहे ते तुम्ही पाहू शकता, नाही का? म्हणून, तुम्हाला एखाद्या गोष्टीबद्दल खात्री नसल्यास प्रश्न विचारण्यास घाबरू नका. तुम्ही नेहमी एखाद्या मित्राला मदतीसाठी विचारू शकता. 

आणि सिलिकॉनबद्दल अधिक माहितीसाठी आमचे मार्गदर्शक पहाण्यास विसरू नका.

मी Joost Nusselder आहे, Tools Doctor चा संस्थापक, कंटेंट मार्केटर आणि वडील. मला नवीन उपकरणे वापरून पहायला आवडते, आणि माझ्या टीमसोबत मी 2016 पासून सखोल ब्लॉग लेख तयार करत आहे जेणेकरून एकनिष्ठ वाचकांना टूल्स आणि क्राफ्टिंग टिपांसह मदत होईल.