Mapulasitiki ali paliponse. Kuchokera m'botolo lamadzi lomwe mumamwa mpaka pafoni yomwe mumagwiritsa ntchito powerenga nkhaniyi, zonse zimapangidwa kuchokera ku pulasitiki. Koma kodi iwo kwenikweni ndi chiyani?
Pulasitiki ndi zinthu zopangidwa ndi anthu zochokera ku ma polima a organic, makamaka petrochemicals. Nthawi zambiri amapangidwa mosiyanasiyana komanso kukula kwake ndipo amagwiritsidwa ntchito mosiyanasiyana. Ndiopepuka, olimba, komanso osagwirizana ndi dzimbiri komanso kutentha kwambiri.
Tiyeni tiwone chilichonse chokhudza mapulasitiki.
Mu positi iyi tikambirana:
Pulasitiki: Zomangamanga za Moyo Wamakono
Pulasitiki ndi zinthu zopangidwa kuchokera ku ma polima, omwe ndi unyolo wautali wa mamolekyu. Ma polima awa amapangidwa kuchokera ku tizigawo ting'onoting'ono totchedwa ma monomers, omwe nthawi zambiri amaperekedwa kuchokera ku malasha kapena gasi. Njira yopangira mapulasitiki imaphatikizapo kusakaniza ma monomers pamodzi ndikuwadutsa magawo angapo kuti asandutse zinthu zolimba. Zimenezi n’zosavuta ndipo zingatheke m’njira zosiyanasiyana, kutanthauza kuti pali mapulasitiki amitundumitundu.
Katundu wa Plastics
Chimodzi mwazinthu zazikulu za pulasitiki ndikutha kupangidwa kukhala mawonekedwe aliwonse. Pulasitiki amalimbananso kwambiri ndi magetsi ndipo nthawi zambiri amagwiritsidwa ntchito kuteteza zingwe zamagetsi zonyamula magetsi. Pulasitiki ndi yomata pang'ono, kutanthauza kuti akhoza kugwiritsidwa ntchito kusakaniza zinthu zosiyanasiyana pamodzi. Mapulasitiki amakhalanso osagonjetsedwa ndi madzi, zomwe zimawapangitsa kukhala abwino kuti azigwiritsidwa ntchito posungirako. Pomaliza, mapulasitiki ndi opepuka, zomwe zikutanthauza kuti ndi zosavuta kunyamula ndi kusunga.
Zachilengedwe Zachilengedwe za Pulasitiki
Mapulasitiki amakhudza kwambiri chilengedwe. Pulasitiki sizinthu zowonongeka, zomwe zikutanthauza kuti siziwonongeka mwachibadwa pakapita nthawi. Izi zikutanthauza kuti mapulasitiki amatha kukhalabe m'chilengedwe kwa zaka mazana kapenanso zikwi zambiri. Mapulasitiki amathanso kuwononga nyama zakutchire, chifukwa nyama zimatha kulakwitsa pulasitiki ngati chakudya. Kuphatikiza apo, mapulasitiki amatha kutulutsa mankhwala owopsa m'chilengedwe akawotchedwa.
The Fascinating Etymology of the Word "Pulasitiki"
Mu sayansi ndi kupanga, mawu oti "pulasitiki" ali ndi tanthauzo laukadaulo. Amatanthauza zinthu zomwe zimatha kupangidwa kapena kupangidwa pogwiritsa ntchito njira monga extrusion kapena compression. Pulasitiki imatha kupangidwa kuchokera kuzinthu zosiyanasiyana, kuphatikiza zinthu zachilengedwe monga mapadi ndi cellulose kupanga zinthu monga polyethylene.
Kugwiritsa Ntchito "Pulasitiki" Pakupanga
Pulasitiki imagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana zopangira, kuchokera kuzinthu zonyamula katundu kupita ku zida zamagalimoto. Chimodzi mwazinthu zomwe zimagwiritsidwa ntchito kwambiri ndi pulasitiki ndikupanga mabotolo ndi zotengera. Pulasitiki amagwiritsidwanso ntchito pomanga, chifukwa ndi opepuka, olimba, komanso osagwirizana ndi dzimbiri.
Pulasitiki imatha kugawidwa malinga ndi momwe thupi lawo limakhalira komanso mankhwala, komanso kapangidwe kawo ndi kukonza kwawo. Nawa ena mwa magulu omwe amapezeka kwambiri apulasitiki:
- Mapulasitiki amtengo wapatali: Awa ndi mapulasitiki omwe amagwiritsidwa ntchito kwambiri ndipo amagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana. Nthawi zambiri amapangidwa ndi ma polima osavuta ndipo amapangidwa mokweza kwambiri.
- Mapulasitiki aumisiri: Mapulasitikiwa amagwiritsidwa ntchito mwapadera kwambiri ndipo nthawi zambiri amakhala ndi ma polima ovuta kwambiri. Amakhala ndi kukana kwambiri kwamafuta ndi mankhwala kuposa mapulasitiki azinthu.
- Mapulasitiki apadera: Mapulasitikiwa amagwiritsidwa ntchito mwapadera kwambiri ndipo nthawi zambiri amapangidwa ndi ma polima apadera. Amakhala ndi kukana kwambiri kwamafuta ndi mankhwala kuposa mapulasitiki onse.
- Zolimba za Amorphous: Mapulasitiki awa ali ndi mamolekyu osasinthika ndipo nthawi zambiri amakhala owoneka bwino komanso osasunthika. Amakhala ndi kutentha kwa magalasi otsika ndipo amagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga zinthu ndi kuumbidwa.
- Zolimba za Crystalline: Mapulasitikiwa ali ndi mawonekedwe opangidwa ndi mamolekyu ndipo nthawi zambiri amakhala osawoneka bwino komanso olimba. Amakhala ndi kutentha kwakukulu kwa magalasi ndipo amagwiritsidwa ntchito kwambiri pazinthu zomwe zimapikisana ndi zitsulo.
Dziwani Mitundu Yosiyanasiyana ya Pulasitiki
Mapulasitiki amtengo wapatali ndi mapulasitiki omwe amagwiritsidwa ntchito kwambiri padziko lonse lapansi. Amadziwika ndi kusinthasintha kwawo ndipo amagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana za tsiku ndi tsiku. Mapulasitikiwa amapangidwa kuchokera ku zinthu za polima ndipo amagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga zinthu zomwe zimagwiritsidwa ntchito kamodzi. Ena mwa mapulasitiki omwe amagwiritsidwa ntchito kwambiri ndi awa:
- Polyethylene: Thermoplastic iyi ndiyo pulasitiki yogulitsidwa kwambiri padziko lonse lapansi, yomwe imakhala ndi matani opitilira 100 miliyoni pachaka. Amagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana, kuphatikizapo matumba apulasitiki, mabotolo amadzi, ndi zakudya.
- Polypropylene: Polyolefin iyi imadziwika ndi malo ake osungunuka kwambiri ndipo imagwiritsidwa ntchito kwambiri pomanga, zamagetsi, ndi magalimoto. Amagwiritsidwanso ntchito pazinthu zosiyanasiyana zapakhomo, kuphatikizapo zotengera zakudya, ziwiya, ndi zoseweretsa.
- Polystyrene: Pulasitiki wamtunduwu amagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana, kuphatikiza kulongedza, kumanga, ndi chakudya. Amagwiritsidwanso ntchito popanga zinthu za thovu, monga makapu a khofi ndi zida zonyamula.
Pulasitiki Yaumisiri: Kusankha Kwapamwamba Kwambiri pa Ntchito Zaukadaulo
Mapulasitiki aumisiri ndi gawo lokwera kuchokera ku mapulasitiki azinthu malinga ndi luso lawo. Amagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana zomwe zimafuna ntchito zapamwamba, monga pomanga magalimoto ndi zipangizo zamagetsi. Ena mwa mapulasitiki omwe amagwiritsidwa ntchito kwambiri ndi mainjiniya ndi awa:
- Acrylonitrile Butadiene Styrene (ABS): Thermoplastic iyi imadziwika ndi kukana kwambiri ndipo imagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga zida zamagetsi, zida zamagalimoto, ndi zoseweretsa.
- Polycarbonate: Pulasitiki yauinjiniyayi imadziwika ndi mphamvu zake zambiri ndipo imagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga ma lens, zida zamagalimoto, ndi zida zamagetsi.
- Polyethylene Terephthalate (PET): Thermoplastic iyi imagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga mabotolo ndi zinthu zina zopakira chakudya.
Pulasitiki Zapadera: Zosintha Zachikhalidwe
Mapulasitiki apadera ndi magulu osiyanasiyana apulasitiki omwe amagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana. Nthawi zambiri amawakonda kuposa zida zachikhalidwe, monga matabwa ndi zitsulo, chifukwa cha mawonekedwe awo apadera. Ena mwa mapulasitiki omwe amagwiritsidwa ntchito kwambiri ndi awa:
- Polyurethanes: Mapulasitiki amitundu yosiyanasiyanawa amagwiritsidwa ntchito m'njira zosiyanasiyana, kuphatikizapo kupanga zinthu za thovu, zokutira, ndi zomatira.
- Polyvinyl Chloride (PVC): Pulasitiki imeneyi imagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga mapaipi, zingwe zamagetsi, ndi pansi.
- Acrylonitrile Butadiene Styrene (ABS) ndi Polycarbonate Blend: Kuphatikizika kwa pulasitiki kumeneku kumaphatikiza zinthu za ABS ndi polycarbonate kuti apange zinthu zolimba, zolimba, komanso zosagwira kutentha. Amagwiritsidwa ntchito kwambiri popanga zida zamagetsi zamagetsi ndi zida zamagalimoto.
Kuzindikiritsa Pulasitiki: Zoyambira Zozindikiritsa Pulasitiki
Pulasitiki imadziwika ndi code yomwe imayikidwa mu katatu kakang'ono pa mankhwala. Khodi iyi imathandizira kuzindikira mtundu wa pulasitiki womwe umagwiritsidwa ntchito muzogulitsa ndikuthandizira pakukonzanso. Nawa ma code asanu ndi awiri ndi mitundu ya mapulasitiki omwe amaphimba:
- Kodi 1: Polyethylene Terephthalate (PET)
- Khodi 2: High-Density Polyethylene (HDPE)
- Kodi 3: Polyvinyl Chloride (PVC)
- Khodi 4: Polyethylene Yotsika Kwambiri (LDPE)
- Kodi 5: Polypropylene (PP)
- Kodi 6: Polystyrene (PS)
- Khodi 7: Mapulasitiki Ena (amaphatikizapo mapulasitiki apadera, monga polycarbonate ndi ABS)
Pulasitiki Wodabwitsa: Mitundu Yosiyanasiyana Yamapulogalamu Apulasitiki
Pulasitiki ndi chimodzi mwazinthu zazikulu kwambiri komanso zofunika kwambiri padziko lapansi, zokhala ndi ntchito zambiri zomwe zakhala zofunikira pamoyo wathu watsiku ndi tsiku. Nazi njira zingapo zomwe mapulasitiki amagwiritsidwa ntchito:
- Kupaka: Pulasitiki imagwiritsidwa ntchito kwambiri popaka, kuyambira zotengera zakudya mpaka zotumizira. Kukhazikika ndi kusinthasintha kwa mapulasitiki kumapangitsa kuti akhale abwino poteteza zinthu panthawi yoyendetsa ndi kusungirako.
- Zovala: Ulusi wopangidwa kuchokera ku mapulasitiki amagwiritsidwa ntchito mu nsalu zosiyanasiyana, kuchokera ku zovala kupita ku upholstery. Zida zimenezi n’zopepuka, zamphamvu, ndipo sizitha kuvala ndi kung’ambika.
- Katundu wa ogula: Pulasitiki imagwiritsidwa ntchito pazinthu zosiyanasiyana zogula, kuyambira zoseweretsa mpaka zida zakukhitchini. Kusinthasintha kwa mapulasitiki kumapangitsa opanga kupanga zinthu zomwe zimagwira ntchito komanso zokondweretsa.
Mayendedwe ndi Zamagetsi: Pulasitiki mu Makina ndi Zamakono
Pulasitiki ndiwofunikiranso m'mafakitale oyendetsa ndi zamagetsi, pomwe mawonekedwe awo apadera amawapangitsa kukhala abwino pazogwiritsa ntchito zosiyanasiyana:
- Mayendedwe: Pulasitiki amagwiritsidwa ntchito kwambiri m’mafakitale oyendetsa galimoto ndi oyendetsa ndege, kumene zinthu zake zopepuka komanso zolimba zimawapangitsa kukhala abwino kugwiritsiridwa ntchito m’chilichonse, kuyambira mbali za galimoto mpaka mbali za ndege.
- Zamagetsi: Pulasitiki amagwiritsidwa ntchito pazida zosiyanasiyana zamagetsi, kuchokera pa mafoni a m’manja mpaka pa makompyuta. Zomwe zimateteza mapulasitiki zimawapangitsa kukhala abwino kuteteza zida zamagetsi kuti zisawonongeke.
Tsogolo la Pulasitiki: Zatsopano ndi Kukhazikika
Pamene dziko likudziwa zambiri za kukhudzidwa kwa chilengedwe ndi mapulasitiki, pali chidwi chowonjezereka chokhazikitsa njira zina zokhazikika. Nazi zina mwa njira zomwe makampani apulasitiki akugwirira ntchito kuti apange tsogolo lokhazikika:
- Bioplastics: Bioplastics amapangidwa kuchokera kuzinthu zongowonjezedwanso monga chimanga wowuma ndi nzimbe, ndipo amatha kuwonongeka kapena kompositi.
- Kubwezeretsanso: Kukonzanso kwa mapulasitiki kukukhala kofunika kwambiri, ndipo makampani ambiri ndi maboma akuyika ndalama mu umisiri watsopano kuti zobwezeretsanso zikhale zogwira mtima komanso zogwira mtima.
- Zatsopano: Makampani apulasitiki akupanga zatsopano nthawi zonse, ndi zipangizo zatsopano ndi njira zopangira zomwe zimapangidwira nthawi zonse. Zatsopanozi zikuthandizira kupanga tsogolo lokhazikika la mapulasitiki.
Pulasitiki ndi Chilengedwe: Ubale Wapoizoni
Mapulasitiki, ngakhale kuti ndi othandiza komanso osinthasintha, amatha kuwononga chilengedwe. Vuto la kuipitsidwa kwa pulasitiki silachilendo ndipo lakhala likudetsa nkhawa kwambiri asayansi ndi akatswiri a zachilengedwe kwa zaka zopitirira zana. Nazi zina mwa njira zomwe mapulasitiki angawonongere chilengedwe:
- Pulasitiki amapangidwa pogwiritsa ntchito mankhwala owopsa ndi mankhwala monga phthalates ndi BPA omwe amatha kulowa m'chilengedwe ndikuwononga thanzi la munthu.
- Akatayidwa, mapulasitiki amatha kutenga zaka mazana ambiri kuti awole, zomwe zimapangitsa kuti zinyalala za pulasitiki ziziwunjikana m’malo otayiramo nthaka ndi m’nyanja.
- Zinyalala za pulasitiki zimatha kuwononga malo okhala ndikuchepetsa mphamvu za chilengedwe kuti zigwirizane ndi kusintha kwa nyengo, zomwe zimakhudza mwachindunji miyoyo ya anthu mamiliyoni ambiri, kuthekera kopanga chakudya, komanso moyo wabwino.
- Zogulitsa zopangidwa kuchokera ku mapulasitiki monga zoseweretsa, zoikamo chakudya, ndi mabotolo amadzi zimatha kukhala ndi milingo yoyipa ya phthalates ndi BPA, zomwe zingayambitse matenda monga khansa, uchembere, komanso mavuto akukula.
Njira Zothetsera Vuto la Kuwonongeka kwa Pulasitiki
Ngakhale kuti vuto la kuipitsidwa kwa pulasitiki lingaoneke ngati lalikulu, pali njira zimene anthu angagwiritsire ntchito kuti achepetse kuvulaza kwa mapulasitiki. Nawa njira zina zomwe zingatheke:
- Chepetsani kugwiritsa ntchito mapulasitiki ogwiritsidwa ntchito kamodzi monga mapesi, zikwama, ndi ziwiya.
- Wonjezerani ntchito zobwezeretsanso ndikulimbikitsa kugwiritsa ntchito mapulasitiki owonongeka.
- Limbikitsani kupanga njira zokhazikika m'malo mwa mapulasitiki.
- Thandizani ndondomeko ndi malamulo omwe amachepetsa kugwiritsa ntchito mankhwala owopsa popanga pulasitiki.
- Phunzitsani ogula za kuipa kwa mapulasitiki ndikulimbikitsa kuti azigwiritsa ntchito moyenera.
Kutsiliza
Pulasitiki ndi zinthu zopangidwa ndi anthu zomwe zimagwiritsidwa ntchito popanga zinthu zosiyanasiyana. Amapangidwa kuchokera ku ma polima opangira, ndipo amagwiritsidwa ntchito pachilichonse kuyambira pakuyika mpaka kumanga.
Choncho, musaope mapulasitiki! Ndiwothandiza kwambiri pazinthu zambiri, ndipo alibe mankhwala owopsa. Ingozindikirani kuopsa kwake ndipo musagwiritse ntchito mopambanitsa.
Ndine Joost Nusselder, woyambitsa Tools Doctor, content marketer, and dad. Ndimakonda kuyesa zida zatsopano, ndipo pamodzi ndi gulu langa ndakhala ndikupanga zolemba zakuya zamabulogu kuyambira 2016 kuthandiza owerenga okhulupirika ndi zida & malangizo opangira.
